بررسی اثرات چربی و اندازه ذرات سیلاژ ذرت بر مصرف خوراک، قابلیت هضم، فعالیت جویدن و برخی از پارامتر های اکوسیستم شکمبه در گوسفند

دو آزمایش جداگانه به منظور تعیین فراسنجه های تجزیه پذیری ماده خشک، پروتیین خام و الیاف نامحلول در شوینده ی خنثی سیلاژ ذرت بلند و کوتاه و مطالعه اثرات این دو نوع سیلاژ در تیمارهایی با و بدون مکمل چربی، بر مصرف خوراک، قابلیت هضم، فعالیت جویدن، نرخ ترشح بزاق، نرخ عبور مواد جامد هضمی شکمبه ای و برخی فراسنجه های اکوسیستم شکمبه انجام شد. در این آزمایش از 4 رأس گوسفند فیستولادار نژاد زل با میانگین وزن 2±36 کیلوگرم در قالب طرح چرخشی متوازن 4×4 و 4 دوره ی 28 روزه استفاده شد. برای تعیین فراسنجه های تجزیه پذیری از طرح کاملاً تصادفی استفاده گردید. تیمارها عبارت بودند از سیلاژ ذرت بلند و 4 درصد مکمل چربی، سیلاژ ذرت بلند و صفردرصد مکمل چربی، سیلاژ ذرت کوتاه و 4 درصد مکمل چربی، سیلاژ ذرت کوتاه و صفردرصد مکمل چربی. در این آزمایش نمک کلسیمی اسید چرب بلند زنجیر به عنوان مکمل چربی مورد استفاده قرار گرفت. به طورکلی، فراسنجه های تجزیه پذیری سیلاژ ذرت کوتاه بیشتر از سیلاژ ذرت بلند بودند. برای ماده ی خشک، بخش سریع تجزیه در سیلاژ کوتاه و بلند به ترتیب22/11و 13/7 درصد و بخش کند تجزیه 48/49 و 17/42 درصد به دست آمد که اختلاف آن ها معنی دار بود (05/0>p). برای الیاف نامحلول در شوینده ی خنثی، بخش سریع تجزیه در سیلاژ کوتاه و بلند به ترتیب 08/10و 0079/0 درصد بود که اختلاف معنی داری با هم داشتند. در ضمن، تجزیه پذیری موثر سیلاژ بلند و کوتاه برای بخش الیاف نامحلول در شوینده ی خنثی در سطوح 4، 6 و 8 درصد از نرخ عبور فرضی، به ترتیب 65/73، 67/73، 69/73 و 53/55، 55/55 و 57/55 درصد در ساعت به دست آمد که اختلافات موجود در هر سطح بین دو نوع سیلاژ بلند و کوتاه معنی دار بود (05/0>p). کاهش اندازه ذرات، مصرف خوراک و مصرف مواد مغذی را تحت تأثیر قرار نداد، در صورتی که مکمل سازی چربی سبب افزایش معنی دار مصرف ماده آلی (02/0= p)، پروتیین خام (006/0= p) و عصاره ی اتری (0001/0>p) گردید. معنی دار شدن اثر متقابل اندازه ذرات سیلاژ ذرت و مکمل چربی نشان داد که مکمل سازی چربی سبب افزایش معنی دار مصرف ماده آلی، پروتیین خام و عصاره ی اتری در جیره های حاوی سیلاژ بلند نسبت به جیره های حاوی سیلاژ کوتاه می شود. قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی، الیاف نامحلول در شوینده ی خنثی، پروتیین خام، عصاره اتری، خاکستر و کربوهیدرات های غیر الیافی تحت تأثیر کاهش اندازه ذرات قرار نگرفتند، اما مکمل سازی چربی سبب افزایش معنی دار قابلیت هضم بخش عصاره اتری شد. زمان مصرف خوراک، زمان نشخوار و کل فعالیت جویدن با کاهش اندازه ذرات و مکمل سازی چربی تحت تاثیر قرار نگرفت. کاهش اندازه ی ذرات سبب افزایش معنی دار زمان نشخوار به ازای الیاف موثر فیزیکی مصرفی دو الکی شد (04/0=p) در حالی که مکمل سازی چربی نتوانست تأثیری بر این بخش داشته باشد. مکمل سازی چربی سبب شد که زمان جویدن به ازای ماده ی خشک مصرفی (از 76/256 به 62/178 دقیقه در کیلوگرم) (02/0= p) و الیاف موثر فیزیکی مصرفی سه الکی (از 61/539 به 19/373 دقیقه در کیلوگرم)(02/0= p) کاهش معنی داری پیدا کند در حالی که کاهش اندازه ذرات هر چند سبب کاهش زمان جویدن به ازای ماده خشک مصرفی (از 70/ 234 به 68/200 دقیقه در کیلوگرم) و الیاف موثر فیزیکی مصرفی سه الکی (از 24/494 به 57/418 دقیقه در کیلوگرم) شد، اما این کاهش معنی دار نبود. اندازه ذرات تأثیری بر ترشح بزاق نداشت اما مکمل سازی چربی سبب کاهش معنی دار ترشح بزاق به ازای ماده خشک مصرفی (از 48/0 به 26/0 لیتر)(01/0=p) ، الیاف نامحلول در شوینده خنثی مصرفی(از 21/1 به 69/0 لیتر)(02/0=p) و الیاف م‍وثرفیزیکی مصرفی 3 الکی(از 21/1 به 67/0 لیتر)(02/0=p) گردید. کاهش اندازه ی ذرات سبب شد تا درصد مواد باقی مانده بر روی الک 35/6 میلی متری در آزمایش کاهش اولیه ی اندازه ی ذرات طی جویدن به طور معنی داری (از 87/25 به 85/39درصد)(01/0=p) افزایش پیدا کند در حالی که مکمل سازی چربی سبب شد تا درصد مواد باقی مانده بر روی الک 35/6 میلی متری کاهش (از 00/42 به 72/23درصد) معنی داری(004/0=p) داشته باشد. مکمل سازی چربی تأثیری بر بخش عصاره ی اتری، پروتیین خام و الیاف نامحلول در شوینده ی خنثی محتویات جامد شکمبه ای نداشت، اما کاهش اندازه ی ذرات سبب کاهش معنی دار بخش پروتیین خام (از 72/14 به 85/13درصد)(0001/0>p) و افزایش معنی دار الیاف نامحلول در شوینده ی خنثی (از 25/59 به 75/60 درصد)(003/0=p) گردید. کاهش اندازه ی ذرات تأثیری بر بخش عصاره ی اتری محتویات جامد شکمبه ای نداشت. با کاهش اندازه ی ذرات نرخ عبور مواد جامد از شکمبه (از 04/3 به 47/3 درصد در هر ساعت) افزایش پیدا کرد که این افزایش معنی دار بود (01/0=p). افزودن مکمل چربی به جیره سبب افزایش معنی دار کل زمان ماندگاری (از 41/25 به 07/27 ساعت)(18/0=p) شد. کاهش اندازه ی ذرات و مکمل سازی چربی تأثیری بر زمان تأخیر مارکر در شکمبه، حجم بخش مایع، وزن بخش مایع ، وزن بخش جامد، نیتروژن آمونیاکی وph شکمبه نداشت اما زمان نمونه برداری اثر معنی داری برph شکمبه ی دام های تغذیه شده با دو سطح اندازه ی ذرات و دو سطح چربی داشت (02/0=p) به طوری که با افزایش زمان نمونه برداری مقدار ph شکمبه افزایش پیدا می کرد. درجیره های کوتاه 12 ساعت بعد از تغذیه، مقدار نیتروژن آمونیاکی (94/6 میلی گرم در هر دسی لیتر) تفاوت معنی داری(02/0=p) با زمان های 5/7 (14/8 میلی گرم در هر دسی لیتر) و 5/3 (58/8 میلی گرم در هر دسی لیتر) داشت. این آزمایش نشان داد که کاهش اندازه ی ذرات سیلاژ ذرت با تأثیر گذاری بر زمان نشخوار می تواند منبع مناسبی برای تحریک فعالیت جویدن، افزایش نرخ ترشح بزاق و بهبود سلامت شکمبه باشد. لغات کلیدی: تجزیه پذیری، اندازه ذرات، مکمل چربی، قابلیت هضم، فعالیت جویدن، ترشح بزاق، نرخ عبور، گوسفند